मराठी साहित्यात विनोद ही एक वेगळीच परंपरा आहे. टोकदार व्यंग, गमतीशीर निरीक्षणं आणि हलकीफुलकी शैली यामुळे मराठी वाचकांना नेहमीच हास्यरसाचा आस्वाद मिळत आला आहे. या परंपरेत आपलं स्वतंत्र स्थान निर्माण करणारे लेखक म्हणजे शंकर नानासाहेब नवरे, म्हणजेच शं. ना. नवरे. त्यांच्या लेखनातला साधा, निखळ आणि मनाला भिडणारा विनोद वाचकांना हसवत असतानाच जीवनाकडे वेगळ्या नजरेने पाहायला शिकवतो. नवरे यांनी केवळ विनोदनिर्मिती केली नाही, तर त्यांनी मानवी जीवनातील साधेपणा, नातेसंबंधांची गोडवी आणि दैनंदिन जीवनातील विरोधाभास अत्यंत सहजतेने मांडले.
शं. ना. नवरे यांची विनोदी लेखनशैली
शं. ना. नवरे यांची वैशिष्ट्यपूर्ण शैली म्हणजे त्यांचा ‘हलकाफुलका’ विनोद. त्यांनी समाजातील दैनंदिन जीवनातील किरकोळ प्रसंग, नातेसंबंधातील लहानसहान गोष्टी, किंवा एखादी विसंगती इतक्या सुंदर रीतीने शब्दबद्ध केली की वाचक नकळत हसून घेतो. त्यांच्या लेखनात कोठेही कृत्रिमता नाही. साध्या भाषेत, सोप्या पण प्रभावी शब्दांत त्यांनी हास्यरसाची उधळण केली. त्यांच्या कथा आणि विनोदी लेखांतून मध्यमवर्गीय कुटुंबांच्या सुख-दुःखांचं, लहानमोठ्या संघर्षांचं आणि त्यामागे दडलेल्या गमतींचं चित्रण दिसतं. उदाहरणार्थ, मुंबईतील लोकल ट्रेनचा प्रवास, घरगुती भांडणे, किंवा कार्यालयातील गमतीदार प्रसंग त्यांनी इतक्या जिवंतपणे मांडले की प्रत्येक वाचकाला ते प्रसंग आपलेच वाटतात.
त्यांचा विनोद कधीही उपहासात्मक किंवा टोमणे मारणारा नव्हता. उलट तो आपुलकीचा आणि जिव्हाळ्याचा होता. वाचक त्यांच्या पात्रांत स्वतःला शोधतो, त्यातले प्रसंग स्वतःच्या जीवनाशी जोडतो आणि म्हणूनच त्यातून उमटणारे हास्य खूपच नैसर्गिक वाटते. जीवनातील ताणतणाव विसरायला लावणारा हा गोड आणि साधा विनोदच त्यांच्या लोकप्रियतेचं गमक होतं. त्यांच्या विनोदात एक प्रकारची माणुसकी होती, जी वाचकांना हसवता हसवता त्यांच्या डोळ्यात नकळत पाणी आणायची.
लेखनातील सकारात्मक दृष्टिकोन आणि प्रासंगिकता
शं. ना. नवरे यांच्या लेखनात जीवनाकडे पाहण्याची एक सकारात्मक दृष्टी दिसते. ते सांगतात की प्रत्येक परिस्थितीत हास्य शोधता येऊ शकतं. थोडं हलकं व्हावं, छोट्या छोट्या गोष्टींतून आनंद घ्यावा, ही त्यांची शैली वाचकांना आपलीशी वाटते. म्हणूनच युवक असो वा मध्यमवयीन वाचक – त्यांच्या विनोदी कथांमध्ये प्रत्येकाला आपल्या आयुष्याचा आरसा दिसतो. त्यांच्या कथांमध्ये केवळ विनोदच नाही, तर मानवी नात्यांमधील प्रेम, त्याग आणि समजून घेण्याची वृत्तीही दिसून येते. त्यांच्या लेखणीतून त्यांनी समाजातील अनेक समस्यांवरही उपरोधिकपणे भाष्य केले, पण त्यांचे हे भाष्य कधीही कटू किंवा नकारात्मक नव्हते.
आजच्या काळात जिथे डिजिटल मनोरंजनाने लोकांच्या हसण्याचे मार्ग बदलले आहेत, तिथे शं. ना. नवरे यांचं लेखन अजूनही तितकंच ताजं आणि आकर्षक वाटतं. त्यांच्या कथा आजच्या वाचकांनाही हलकंफुलकं, ताजंतवानं करणारा अनुभव देतात. खरं तर हसणं ही जीवन जगण्याची एक मोठी ताकद आहे, आणि ती ताकद शब्दांतून देण्याचं काम नवरे यांनी उत्तम रीतीने केलं. त्यांच्या लेखनाला चिरंतन प्रासंगिकता आहे, कारण मानवी स्वभाव आणि दैनंदिन जीवनातील गमती कधीही बदलत नाहीत.
मराठी वाङ्मयात अनेक गंभीर, तात्त्विक लेखक आहेत, पण त्याचबरोबर शं. ना. नवरे यांसारख्या लेखकांनी ‘विनोद’ ही स्वतंत्र धारा जपली. त्यांनी वाचकांना दाखवून दिलं की साहित्य फक्त विचारमंथन किंवा गहन चिंतनासाठी नसतं; ते आनंद देण्यासाठी, हसवण्यासाठी आणि हलकं करण्यासाठी देखील असतं. म्हणूनच शं. ना. नवरे हे नाव आजही मराठी वाचकांच्या ओठांवर हसू आणणारं आहे. त्यांच्या लेखणीने मराठी साहित्यात विनोदाला एक सन्मानजनक स्थान मिळवून दिले. त्यांच्या कथा आणि लेख आजही अनेक वाचक आवडीने वाचतात, कारण त्यातून मिळणारा आनंद आणि सकारात्मकता अमूल्य आहे.