मराठी वाङ्मयाची ओळख जरी संतकाव्य, सामाजिक कादंबरी आणि ललित गद्याने प्रबळ केली असली, तरी थरारक (सस्पेन्स) आणि रहस्यकथेची परंपराही तितकीच रंजक आणि समृद्ध आहे. गुन्हा, तपास, मानवी मनाची गुंतागुंत आणि शेवटपर्यंत खिळवून ठेवणारी कथनशैली—या सगळ्यांचा संगम मराठी रहस्यलेखनात सुरुवातीपासून दिसतो. हा प्रवाह केवळ मनोरंजन देत नाही, तर मानवी स्वभावाच्या अनेक गुंतागुंतीच्या छटाही उलगडतो.
रहस्यकथेचा ऐतिहासिक पाया
या प्रवाहाचा ऐतिहासिक धागा गोविंद नारायणशास्त्री दातार यांच्या नावाशी जोडला जातो. शंभर वर्षांपूर्वीच्या काळात दातारांनी लिहिलेल्या कथांनी मराठीत गुन्हे-कथा व रहस्यकथा या स्वरूपाला पाया दिला. त्या वेळी सामाजिक आशय प्रधान असलेल्या साहित्यात त्यांनी गूढ आणि तपासाची चव आणली—हीच पुढच्या पिढ्यांसाठी प्रेरक ठरली. त्यानंतर ह. ना. आपटे यांनीही त्यांच्या काही कादंबऱ्यांमध्ये सामाजिक विषयांना रहस्याची जोड दिली. त्यांच्या “माधव-परिणय” यांसारख्या लेखनात सामाजिक समस्यांवर भाष्य करतानाच, त्यांनी गुंतागुंतीचं कथानक तयार केलं.
थरार आणि लोकप्रियतेचा सुवर्णकाळ
स्वातंत्र्योत्तर काळात मराठी रहस्यलेखनाला खऱ्या अर्थाने जनप्रियता मिळवून देणारा आवाज म्हणजे बाबुराव अर्नाळकर. त्यांच्या कादंबऱ्या झपाट्याने पुढे सरकतात, अध्यायागणिक क्लिफहॅंगर्स साधतात आणि वाचकाला ‘आता पुढे काय?’ या उत्कंठेने जखडून ठेवतात. अर्नाळकरांनी शहरी-आंतरराष्ट्रीय कटकारस्थानं, गुप्तहेरजग, तंत्रकौशल्य आणि धाडसी नायक-खलनायकांच्या झुंजी अशी सिनेमॅटिक दुनिया मराठीत उभी केली. पल्प-स्पाय स्वाद असलेला हा थरार मराठी वाचकांच्या हातात कधीच थंड पडला नाही. त्यांच्या धनंजय या गुप्तहेर पात्राने अनेक पिढ्यांच्या वाचकांवर गारुड केले.
यानंतर सुहास शिरवळकर यांनी वेगळ्या वाटेने रहस्य आणि थराराला लोकप्रियतेची चुणूक दिली. ते प्रामुख्याने सामाजिक-मनोरंजनप्रधान कादंबऱ्यांसाठी ओळखले जात असले तरी त्यांच्या अनेक कथांमध्ये क्राइम, सस्पेन्स आणि मानसशास्त्रीय ताण प्रभावीपणे विणलेला दिसतो. वर्ग-समाज, प्रेम-संघर्ष आणि गुन्ह्याचा धागा यांचे मिश्रण ते सहज घडवतात; त्यामुळे त्यांचा थरार केवळ ‘केस सॉल्व्ह’वर थांबत नाही, तर नाती आणि निवडींच्या पेचातही शिरतो.
अध्यात्म, भय आणि प्रादेशिक थरार
मराठीत नारायण धारप यांनी थराराला एक वेगळी—अलौकिक व मानसशास्त्रीय—छटा दिली. त्यांच्या कथांमध्ये दैनंदिन जगणं अचानक भयगर्भ छायांनी वेढलं जातं; तरीही ते भीतीचा आधार फक्त भुताखेतांवर ठेवत नाहीत. धारप मानवी मनातल्या अंध गल्ली-बोळांचा शोध घेतात—गिल्ट, लोभ, संशय, आहुती—यांतून उभा राहणारा थरार त्यांचा USP. धारपांनी घडवलेल्या recurring पात्रांनी (गुरू/मार्गदर्शक-प्रकारची व्यक्तिरेखा, तपासक नजरेचा नायक) वाचकाला भावनिक सुरक्षितता देत कथा पुढे नेली, आणि मराठीत हॉरर-थ्रिलर धारा आकारली. धारप यांच्या कथांनी मराठी वाचकांना एका वेगळ्याच विश्वाची ओळख करून दिली.
गुरुनाथ नाईक यांनी कोकण-गोवा या भूगोलात रुजलेला थरार समोर आणला. स्थानिक संदर्भ, बोलभाषा, किनाऱ्याचं हवामान, सागरी-अरण्याचं वातावरण—या सगळ्यांचा वापर करून त्यांनी कथांना प्रादेशिक जीवनरस दिला. त्यांच्या गुप्तहेर/रहस्यकथांमध्ये स्थानिक राजकारण, जमिनीचे वाद, तस्करी, कौटुंबिक गुंता यांचे धागे गुन्ह्याशी घट्ट विणलेले दिसतात; म्हणूनच तो थरार ‘खरा’ वाटतो. नाईक यांच्या लेखणीतून कोकणातील संस्कृती आणि गूढ वातावरण यांचा अनोखा संगम साधला गेला.
आजच्या काळातील थरार आणि भविष्य
या मुख्य प्रवाहांशिवाय ह. ना. आपटे, न. र. फाटक, तसेच पुढे रा. सु. गाडगीळ आदी लेखकांनीही मराठीतल्या थरार-रहस्याला व्यापक वाचकवर्ग मिळवून दिला. विशेषत: गाडगीळांच्या लेखनात गुन्हेगारी जगत vs. चाणाक्ष तपासक असा क्लासिक संघर्ष रसिकांच्या पसंतीला उतरला. आज डिजिटल प्लॅटफॉर्म्स, ई-बुक्स आणि ऑडिओबुक्समुळे थरार नवीन पद्धतीने समोर येतो आहे—पण अर्नाळकरांचा वेग, शिरवळकरांची कथन-मनोरंजनाची जुगलबंदी, धारपांचे मानसशास्त्रीय सावट आणि नाईकांचा भौगोलिक-प्रादेशिक दम यांचे ‘डीएनए’ अजूनही समकालीन लेखकांच्या कथांमध्ये धडधडत आहेत. थराराचा मूलमंत्र तोच—मानसिक ताण, अनपेक्षित वळणं आणि शेवटपर्यंत जपलेली उत्कंठा—फक्त काळानुसार त्याची शैली नवी होत राहते. मराठी रहस्यकथांनी वाचकांच्या मनात एक वेगळे स्थान निर्माण केले आहे, आणि ही परंपरा भविष्यातही तितकीच समृद्ध होत राहील.